خلاف رأی تو کردن خلاف مذهب ماست - سعدی

اگر مراد تو ای دوست بی مرادی ماست
مراد خویش دگرباره من نخواهم خواست

اگر قبول کنی ور برانی از بر خویش
خلاف رأی تو کردن خلاف مذهب ماست

میان عیب و هنر پیش دوستان کریم
تفاوتی نکند چون نظر به عین رضاست

عنایتی که تو را بود اگر مبدّل شد
خلل پذیر نباشد ارادتی که مراست

مرا به هر چه کنی دل نخواهی آزردن 

که هر چه دوست پسندد به جای دوست رواست

اگر عداوت و جنگ است در میان عرب 

حیف باشد که تو در خاطر اغیار آیی - سعدی

قیمت گل برود چون تو به گلزار آیی
وآبِ شیرین، چو تو در خنده و گفتار آیی

این همه جلوه طاووس و خرامیدن او
بار دیگر نکند گر تو به رفتار آیی

چند بار آخرت ای دل به نصیحت گفتم
دیده بردوز نباید که گرفتار آیی

مه چنین خوب نباشد، تو مگر خورشیدی؟!
دل چنین سخت نباشد، تو مگر خارایی؟!

گر تو صد بار بیآیی به سر کشته ی عشق
چشم باشد مترصّد که دگربار آیی

سپر از تیغ تو در روی کشیدن نهیست
من خصومت نکنم گر تو به پیکار آیی

کس نماند که به دیدار تو واله نشود 

بگذار تا مقابل روی تو بگذریم - سعدی

بگذار تا مقابل روی تو بگذریم
دزدیده در شمایل خوب تو بنگریم

شوق است در جدایی و جور است در نظر
هم جور بِه، که طاقت شوقت نیاوریم

روی ار به روی ما نکنی حکم از آن توست
بازآ که روی در قدمانت بگستریم

ما را سَری‌ست با تو که گر خلق روزگار
دشمن شوند و سَر برود هم بر آن سَریم

گفتی ز خاک بیشترند اهل عشق من 

از در درآمدی و من از خود به درشدم - سعدی

از در درآمدی و من از خود به درشدم
گفتی کز این جهان به جهان دگر شدم

گوشم به راه تا که خبر می‌دهد ز دوست؟!
صاحب خبر بیآمد و من بی‌خبر شدم

چون شبنم اوفتاده بُدَم پیش آفتاب
مهرم به جان رسید و به عیوق‌برشدم

گفتم ببینمش مگرم درد اشتیاق 

کاش کآن دلبر عیّار که من کشته ی اویم

کاش کآن دلبر عیّار که من کشته ی اویم
بار دیگر بگذشتی که کند زنده به بویم

ترک من گفت و به ترکش نتوانم که بگویم
چه کنم نیست دلی چون دل او زآهن و روی اَم!؟

تا قدم باشدم اندر قدمش افتم و خیزم
تا نفس ماندم اندر عقبش پرسم و پویم

دشمن خویشتنم هر نفس از دوستی او
تا چه دید از من مسکین که ملول است ز خویم

لب او بر لب من این چه خیال است و تمنّا؟!
مگر آن گه که کند کوزه گر از خاک سبویم

همه بر من چه زنی زخم فراق ای مه خوبان! 

رنگ رخساره خبر می‌دهد از حال نهانم - سعدی

سخن عشق تو بی آن که برآید به زبانم
رنگ رخساره خبر می‌دهد از حال نهانم

گاه گویم که بنالم ز پریشانی حالم
بازگویم که عیان است چه حاجت به بیانم؟!

هیچم از دنیی و عقبی نبرد گوشه ی خاطر
که به دیدار تو شغل است و فراغ از دو جهانم

گر چنان است که روی من مسکین گدا را 

برخیز تا یک سو نهیم این دلق ازرق فام را - سعدی

برخیز تا یک سو نهیم، این دلق ازرق فام را
بر باد قلاشی دهیم، این شرک تقوا نام را!

هر ساعت از نو قبله‌ای، با بت پرستی می‌رود
توحید بر ما عرضه کن، تا بشکنیم اصنام را!

می با جوانان خوردنم، باری تمنّا می‌کند 

ای چشم تو دلفریب و جادو! - غزلی ناب از استاد سخن سعدی

این غزل، یکی از زیباترین اشعار سعدی بزرگ است که در آن بیست بار به واژه ی
"چشم" اشاره شده است! بی دلیل نیست که  نام سعدی، استاد سخن، همچون
نگینی در پهنه ی شعر و ادب پارسی می درخشد.

ای چشم تو دلفریب و جادو!
در چشم تو خیره چشم آهو!

در چشم منی و غایب از چشم
زآن چشم همی‌ کنم به هر سو

صد چشمه ز چشم من گشاید
چون چشم برافکنم بر آن رو

چشمم بستی به زلف دلبند
هوشم بردی به چشم جادو

هر شب چو چراغ چشم دارم
تا چشم من و چراغ من کو

این چشم و دهان و گردن و گوش
چشمت مرساد و دست و بازو

مه گر چه به چشم خلق زیباست
تو خوب تری به چشم و ابرو

با این همه چشم زنگی شب
چشم سیهِ تو راست هندو

سعدی به دو چشم تو که دارد
چشمی و هزار دانه لؤلؤ؟!